Η αλήθεια είναι δυνατόν να εκφραστεί από λίγους αγίους, δηλαδή την μειοψηφία και όχι από την πλειοψηφία των μελών, μιας οικουμενικής συνόδου. Μπορεί η αλήθεια να διατυπωθεί και άνευ συνόδου, π.χ. όσα μας αποκαλύπτει ο Απ. Παύλος στις επιστολές του, έγιναν αποδεκτά από την συνείδηση της Εκκλησίας χωρίς οικουμενική σύνοδο.
Η γνησιότητα και η ορθοδοξία των συνόδων δεν στηρίχθηκε στο πλήθος των συμμετεχόντων μελών, αλλά στους αγίους που καθόριζαν την γραμμή τους. Μία πολυάριθμη σύνοδος μπορεί να χαρακτηρισθεί ληστρική και αντορθόδοξη (όπως και συνέβη), γιατί η θεολογία της δεν επηρεάστηκε από τους αγίους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ληστρική σύνοδος της Δρυός, που εκδίωξε τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Το πλήθος των επισκόπων δεν επιλύει πάντοτε ένα ζήτημα, όχι ότι και αυτό δεν συμβαίνει, αλλά συνήθως επηρεάζεται από την αυθεντική πίστη των μετεχόντων αγίων.
Η σύγκληση οικουμενικών συνόδων είναι μια μέθοδος επίλυσης προβλημάτων, όχι όμως και η μοναδική. Αυτό δεν σημαίνει ότι απορρίπτονται οι σύνοδοι, απλώς η θεοπνευστία των συνόδων αυτών γίνεται αποδεκτή από την συνείδηση της Εκκλησίας μόνον όταν εκφράζουν την αλήθεια, όπως αυτή μας παραδόθηκε. Οι σύνοδοι μπορούν να διατυπώσουν και να ερμηνεύσουν την Αγία Γραφή, ποτέ όμως το αντίστροφο. Σύμφωνα με τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη «ὅθεν καὶ παρὰ πάντων, οὐχὶ ἡ θεία Γραφή, ἀλλ’ ἡ Οἰκουμενικὴ σύνοδος ἀνακηρύττεται ὁ ἔσχατος κριτὴς τῶν Ἐκκλησιαστικῶν ὑποθέσεων»[1]. Οι προτεστάντες που διατήρησαν την Αγία Γραφή, αλλά απέρριψαν τις συνόδους και την παράδοση της Εκκλησίας μας, οδηγήθηκαν σε λάθος ερμηνείες, που είναι αιρετικές για την Ορθοδοξία.
Απορίας άξιον είναι πώς τα πρώτα χριστιανικά χρόνια που η Εκκλησία λειτουργούσε χωρίς συνόδους, ερμηνευόταν η Αγία Γραφή; Τότε εκφραζόταν η αλήθεια από τους Πατέρες των πρώτων χριστιανικών χρόνων. Όταν ανέκυψαν αιρετικές δοξασίες, η Εκκλησία αποφάνθηκε πατερικώς και συνοδικώς. Δηλαδή, αν δεν υπήρχαν αιρετικές διδασκαλίες, δεν θα ήταν απαραίτητη η σύγκλιση συνόδων. Η αλήθεια όμως θα συνέχιζε να εκφράζεται μέσω των αγίων. Ούτως ή άλλως οι σύνοδοι, όπως αναφέρθηκε, στηρίχθηκαν στην πατερική διδασκαλία. Αυτό θα γίνει κατανοητό αν ανατρέξουμε στις αποφάσεις των συνόδων.
Η Α΄ οικουμενική σύνοδος στηρίχθηκε στην θεολογία του Μ. Αθανασίου. Η Β΄ στην θεολογία του Μ. Βασιλείου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Γρηγορίου Νύσσης. Στην Γ΄ οικουμενική σύνοδο τον σημαντικότερο ρόλο διαδραμάτισε ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας. Αυτό συνέβαινε σ’ όλες τις συνόδους έως και την Ζ΄ όπου επεκράτησε η θεολογία του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού. Αργότερα οι σύνοδοι του 1341, 1347, 1351 στηρίχθηκαν στη διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.
Τοιουτοτρόπως κατανοείται η απλανής διδασκαλία των αγίων πριν και μετά τις συνόδους. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο «Συνοδικό της Ορθοδοξίας» μνημονεύονται όλοι αυτοί οι άγιοι, που με την θεοπνευστία τους καθοδήγησαν ορθά την Εκκλησία: «Γρηγορίου τοῦ ἁγιωτάτου μητροπολίτου Θεσσαλονίκης … καὶ δὴ τοὺς θεολόγους ἐξηγητὰς (τῶν γραφῶν) τούτων ἀνακηρύξαντος, Ἀθανάσιον φημὶ καὶ Βασίλειον, Γρηγόριον καὶ Ἰωάννη τὸν Χρυσορρήμονα, Κύριλλόν τε πρὸς τούτοις καὶ Μάξιμον τὸν σοφὸν καὶ τὸν ἐν Δαμασκοὺ Θεορρήμονα … αἰωνίᾳ ἡ μνήμη»[2].
Ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας έχοντας συνειδητοποιήσει ότι οι άγιοι Πατέρες καθοδηγούνται από το Άγιον Πνεύμα και αυτοί με την σειρά τους νουθετούν τις συνόδους, γράφει προς τον Ιωάννη Αντιοχείας, ο οποίος δυσκολευόταν να κατανοήσει την ορθόδοξη διδασκαλία της Εκκλησίας: «…μὴ μέταιρε ὅρια αἰώνια, ἃ ἔθεντο οἱ πατέρες σου. οὐ γὰρ ἦσαν αὐτοὶ οἱ λαλοῦντες, ἀλλὰ τὸ πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς …»[3]. Η ίδια θέση προβάλλεται και στις αποφάσεις της Α΄ οικουμενικής συνόδου, που επισημαίνει «…τὴν δὲ ἀπλανῆ, τῶν Πατέρων ἀνανεωσάμενοι πίστιν…»[4]. Υπάρχει δηλαδή, η βεβαιότητα στη σύνοδο ότι ακολουθούν την διδασκαλία των προηγουμέων αγίων πατέρων, γι αυτό και συνεχίζουν τονίζοντας «Ἑπόμενοι τοίνυν τοῖς ἁγίοις Πατράσιν…»[5].
Κατ’ αυτό τον τρόπο εκφράζονται στις αποφάσεις τους όλες οι σύνοδοι. Και ενώ θα μπορούσαν να αναφέρουν μόνο ότι ακολουθούν τις προηγούμενες συνόδους, εν τούτοις τονίζουν πάντοτε τους Πατέρες που τις καθοδήγησαν. Ειδοποιός είναι ο όρος «πίστεως» της ΣΤ΄ Οικουμενικής Συνόδου, που αναφέρει: «Ἑπομένη τε ταῖς τε ἁγίαις καὶ οἰκουμενικαῖς πέντε Συνόδους καὶ τοῖς ἁγίοις καὶ ἐγκρίτοις Πατράσι καὶ συμφώνως ὁρίζουσα ὁμολογεῖ…»[6].
Εκ των ανωτέρω θεωρούμε πως έγινε κατανοητός ο ρόλος των αγίων στην ζωή της Εκκλησίας μας. Προηγήθηκε η θέωση των αγίων Πατέρων, οι οποίοι συμμετέχοντας σε οικουμενικές συνόδους εξέφραζαν την θεοπνευστία τους. Αυτούς ακολουθούντες και εμείς θα είμαστε σίγουροι για την ορθότητα της πίστεώς μας.
(Συνεχίζεται…)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου